Кадысь кадӧ мортыд пелькӧдчӧ олӧмас: керка идралӧ ли, йӧр ли, а гашкӧ, сьӧлӧмкылӧмъясын ли мӧвпъясын пелькӧдчӧ. А ме талун мӧвпышті компьютерам лукйысьыштны да, кыдзи и пыр, топыда татчӧ сибді. Велӧдчан пасйӧдъяссянь фотояс видзӧдӧмӧ вуджи, а сэсся и аслам гижӧдторъясӧдз вои. Гижӧдторъяс папкаысь и аддзи тайӧ сочинениесӧ, кодӧс школаын велӧдчигӧн на гижлӧма. Ог эськӧ и помнит мыйла сійӧ артмылӧма: кытчӧкӧ конкурс вылӧ либӧ гортса удж пыдди... Но лои окота аслам блогйын сійӧс йӧзӧдны жӧ.
Медмича морт
(этша дженьдӧдӧмӧн)
Мамлöн сьöлöмысь бурджык да шаньджык
Тайö
му вылас нинöм оз сюр…
А.Ванеев
Эм-ӧ свет вылын медмича морт? И эм кӧ татшӧмыс, кодi сiйӧ? Кӧнi олӧ?
Гашкӧ, сiйӧ ыджыд нима
сьылысь? Гашкӧ, зэв вына спортсмен? А, гашкӧ, тайӧ артист, кодӧс тӧдӧ да радейтӧ став
мирыс? Мӧвпавны тайӧ тема
вылас позьӧ помтӧг… А ме думысь,
быдӧнлӧн олӧмас эм аслас медмича морт. И юавны кӧ йӧзыслысь, кодi сiйӧ мортыс, унджыкыс на пиысь эськӧ вочавидзасны сӧмын ӧти кывйӧн. И тайӧ кывйыс – мам. Кодi, мамысь öтдор, вермас новлыны медмича мортлысь нимсӧ?
 |
| серпасыс ӧтуввезысь |
Мыйта кывбурын сьылӧдӧны мам синъяссӧ! «Мамлӧн
синъясыс ставсӧ гӧгӧрвоасны», – эмӧсь
татшом кывъяс роч сьыланкывйын. Чужӧм бӧрын медводз, мый аддзӧ
кагаыс – мамлӧн син. И найӧ,
быттьӧ кык кодзув, олӧмчӧж нуӧдӧны дитясӧ.
Медводз кагаыс заводитӧ аддзыны мусӧ мамыслӧн син пыр, сӧмын кад мысти,
быдмигӧн, сылӧн воссяс аслас
видзӧдлас. Мам синъясӧн ми аддзим
тайö вöльнöй светсö, кытшалысь вӧр-валысь
мичлунсö: медводдза лым, тувсовъя йи кылалöм, гожся зэр бöрын петöм öшкамöшка, уна
рöмöн öзйысь арся пуяс. Мам синъясысь ми
аддзам Чужан му радейтӧм да став бурнас шензьӧм.
Тайӧ кык кодзулас видзӧдлӧм бӧрын кага аддзӧ олӧмыслысь да
муыслысь став мичлунсӧ. Найӧ быттьӧ ӧшиньяс,
мич петкӧдлысьяс.
Вермасны-ö найö лоны мисьтöмöн? Найö медмичаöсь.
Да и мый тайӧ
татшӧмыс «мич»? Мича-ӧ
мортыс сэки, кор сылӧн эм сӧмын мича чужӧмбан, либö тайӧ
кывйыс кутӧ ас пытшкас кутшӧмкӧ пыдiджык вежӧртас? Менам дум
вылö усьö шусьöг: «Эн видзöд чужöм вылö – видзöд сьöлöм вылö». Őд збыль мичыс – тайӧ ловлöн сöстӧмлун.
А кодi аслас сьӧлӧмкылӧмъяснас вермас лоны мичаджыкӧн мамысь? Кодi
кужӧ
радейтны сӧстӧмджыка мамысь? Оз ӧд прöста шуны, мый мам ӧкмыс тӧлысь чӧж новлӧдлӧ кагасӧ сьӧлӧм улас и олӧмсӧбыд новлӧдлӧ дитясӧ сьӧлӧм пытшкас. Тайӧ аньыс мичмöдö миянлысь быдлунъя
олöмнымöс да отсалö сьöкыд кадö, тöждысьö миян вöсна, козьналö ассьыс мичлунсö,
муслунсö, бур сьöлöмсö. Мамкöд орччöн ми кылам асьнымöс вынаджыкöн да
повтöмджыкöн. Сылöн бурлуныс, ставсö гöгöрвоöмыс ышöдö миянöс бур вöчöм вылö.
Мам
радейтӧ дитясö сэтшöмöн, кутшöм сiйö эм, сӧмын сьöлöмöн,
мӧд ног сылӧн оз
артмы.
Олöм чöжнас оз этша дой сюр мамлы, но сійӧ оз кут ассьыс лӧгалӧмсӧ, век зiльö вунöдны
став лёклунсӧ, век прӧститӧ кагасӧ. Юрö локтöны коми гижысь Г.Фёдоровлöн сьöлöмö йиджтысяна кывъяс: «Мамъяс, муса
мамъяс! Кымын узьтöм вой, кымын сьöлöм дой нуанныд тi ас вывтiныд, медым
гажаа дзольгисны челядь гöлöсъяс, мед олöмыс эз сувт, а водзö котöртic визувджыка
да мичаджыка!..»
Челядьлöн быд шогыс, быд долыдыс инмö медводз
мам сьöлöмö. Но мам синъясын олӧм чӧж ӧзйӧ радейтан би, и тайо сӧстӧм биыс некор оз кус.
Мам
век зiльö сайöдны кагасӧ сьӧкыдлунъясысь, дорйыны мыйыськӧ и кодыськӧ, а
ковмас кӧ, мӧвпавтӧг сетны ловсӧ и олӧмсӧ дитяыс вӧсна: «…Тi дасьöсь сетны ставсö, мед сöмын олiс, быдмис сьöлöм уланыд новлöдлöм да сьöкыда чужтöм
йылöмныд. Вöльнöй светын нинöм абу сэтшöм дона мамлы, кыдзи аслас дитяыс!»
Вермас-ӧ лоны мыйкӧ
мичаджык мамлӧн сьӧлӧмкылӧмъясысь?
«Мамлöн
муслуныс миянтö шыбöльысь видзö,
Мамлöн
муслуныс миянöс веськöдлö мед!» (В.Попов)
Ме ог кӧсйы
шуны, мый миян олӧмным, миян мирным сэтшӧм
сӧстӧм да мыжтӧм. Некор эг вермы гӧгӧрвоны мамъясöс, кодъяс эновтӧны ассьыныс кагаяссӧ, кольӧны найӧс челядь видзанiнъясö. Вермас вӧвсьыны,
мый менам кывъясӧ зэв чорыдӧсь,
но, ме думысь, татшӧм мамъяссӧ и
мамъясӧн оз позь шуны. Ме век кута надея, мый эновтöм кагаясыс
ӧти шуда здукӧ аддзасны
аслыныс котыр. Висьтавлöны тай, абу пӧ бать-мам найӧ, кодъяс чужтiсны, а
найӧ, кодъяс быдтiсны. Ме сиа
быд эновтӧм кагалы аддзыны мамсö, ӧд
быд мортлы колӧ кодзув, кодi отсалас
восьлавны олӧм туйöд.
Ӧд быдӧнлы олӧмас колӧ медмича морт!
